Destructieve dadendrang

Als een situatie uitzichtloos is, gaat een mens altijd iets doen. Of dat nu helpt of niet. Het voordeel van geloof was dat hij ook kon opteren voor bidden en nietsdoen. In deze postmoderne tijden kan dat niet meer.

Je bent nu verantwoordelijk voor je eigen ellende. Dat betekent dat je iets moet doen als je ergens niet gelukkig mee bent. Je moet dus altijd iets doen. De chantage is altijd dezelfde: als je het niet doet, zal je er eeuwig spijt van hebben. Prehistorische beschavingen gingen zover mensenoffers te brengen als de oogsten dreigden te mislukken (ieder jaar dus).

Het offer dat Abraham met zijn zoon Isaak wou brengen, werd door God afgewezen. We zien dit verhaal vandaag als een antropologische mijlpaal, als het moment waarop een volk tot het inzicht kwam dat mensenoffers geen zin hadden. Maar dat klopt niet.

Wie denkt dat er vandaag geen mensenoffers meer bestaan, heeft het fout. We offeren nu mensen op zeer diverse manieren, fysisch en mentaal. We offeren ook onszelf. Numeriek gezien is de twintigste eeuw nog altijd de eeuw waarin het grootste aantal mensenoffers gebracht werden voor het geluk van de mensheid, een geluk dat er trouwens nooit gekomen is.

Handlungsbedarf wordt overal uitgeroepen. Maar wat vergeten wordt, is dat de handeling ook energie kost en ellende voortbrengt. Denk maar aan oorlog. We worden altijd en overal opgeroepen actie te voeren. Het beroemde Krimson effect is van toepassing. Je neemt een pilletje en dan weer een pilletje om de bijwerkingen te bestrijden. Uiteindelijk blijf je ziek, terwijl je misschien ‘vanzelf’ had kunnen genezen, gewoonweg door geduld te oefenen en niets te doen.

Ik verwijs ook naar mijn blog: “Alles kan mooier, alles kan beter”.

Afbeelding: Titiaan, Abraham en Isaak. Dit is een vrije licentie, zoals in de definitie van Vrije Culturele Werken.

Een geloof van ongerijmdheden

Op dit feest van Pasen kan één bewering niet worden ontkend. Het christendom is een geloof van paradoxen en absurditeiten. Ik beweer niet dat andere religies geen paradoxen en absurditeiten hebben, integendeel. Maar Jezus is werkelijk een persoon die de ongerijmdheden leek te belichamen, soms tot in het absurde. Ik geef hieronder enkele voorbeelden.

1. Hij is dood, maar is weer levend
2. Wat verborgen bleef voor verstandigen, wordt aan kinderen geopenbaard
3. De laatsten zullen de eersten zijn
4. “Hij die heeft, hem zal nog gegeven worden, en zelfs in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal nog ontnomen worden, zelfs wat hij nog bezit.” Zie het Matteuseffect
5. Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten
6. Zalig die niet zien, maar toch geloofd hebben
7. Wie zich verheft, zal vernederd worden en wie zich vernedert, zal verheven worden
8. Wie zijn leven verliest om mijnentwil, zal het redden
9. Blinden zien en doven horen
10. De steen die de bouwlieden afgekeurd hebben, is juist de hoeksteen geworden

Veel lezingen beginnen met iets voor de hand liggend, bijvoorbeeld: "Deze persoon is een zondaar". Na Jezus' tussenkomst, soms door middel van een metafoor of een gelijkenis, blijkt het voor de hand liggende niet zo voor de hand liggend te zijn en het tegendeel van het voor de hand liggende toch dichter bij de waarheid te liggen. Dit patroon komt veel voor in de evangeliën. Nu zou je kunnen beweren dat wijsheid vaak zo is. Confucius, Socrates en Seneca waren ook niet slecht in paradoxen. Dat is waarschijnlijk waar, maar het feit dat Jezus de moed heeft om tot de laatste momenten van zijn leven aan zijn paradoxen vast te houden, heeft waarschijnlijk een rol gespeeld in de 2000-jarige populariteit van zijn boodschappen.

Dit wil niet zeggen dat het christendom alleen gaat over wijsheid, paradoxen en absurditeiten, en de daarmee samenhangende populariteit van de boodschap. Het christendom is niet bedoeld voor een kleine stam intellectuelen die geloven dat ze de scherpzinnige subtiliteiten begrijpen. De kern van de zaak gaat veel dieper. Het gaat om de bescheidenheid waarmee Jezus geloof, hoop en liefde bracht. We moeten Pasen niet vieren omdat we zijn wijsheden leuk vinden. We vieren Pasen omdat deze controversiële persoonlijkheid nog steeds bij ons is en omdat we zoveel van Hem houden.

Afbeelding van Pexels via Pixabay

Elke dag een heilige dag

Op een paar uitzonderingen na publiceer ik mijn blogs altijd op een dinsdag. Ik ontwikkel mijn inspiratie meestal in het weekend. Maar bloggen is niet alleen inspiratie. Het harde werk (het schrijven van de tekst en het vinden van een geschikte foto) doe ik meestal op maandagavond, wanneer de werkweek me nog niet helemaal heeft uitgeput. Het werk kan weliswaar tot relatief laat in de avond gedaan worden, maar toch is het een slecht idee om na het schrijven meteen de <publiceren> knop in te drukken. Je hebt bedenktijd nodig over de inhoud, de structuur en de stijl. Je moet de raad van Franciscus van Sales volgen. Je hebt daarom dinsdagavond nodig om de tekst te controleren en te verfijnen, kwetsende of overbodige zinnen te schrappen en de spelling te controleren. Dinsdagavond heb je nog net voldoende energie over om de blog volledig naar je zin af te werken.

Er is nog een reden. Bloggen is de dag vieren. De christelijke kalender biedt niet alleen de vreugde van de feestdagen, maar ook de naamdagen en diverse andere speciale herdenkingen. Maar dinsdagen zijn een beetje eigenaardig. Er is een Paasmaandag, een Aswoensdag, een Witte Donderdag, een Goede Vrijdag en een Stille Zaterdag. Hoewel deze dag van de goede week Heilige Dinsdag kan worden genoemd, is dinsdag de enige weekdag die geen enkele specifieke functie in de christelijke kalender heeft. Met uitzondering van carnaval - Mardi Gras misschien. Het is daarom een ideale dag om de heiligheid van de grijze, onbelangrijke dagen te demonstreren en de eentonigheid van de lopende week te doorbreken. Weer zo'n paradox. Een goed afgewerkte dinsdag doet me geloven dat mijn week niet voor niets is geweest.

Ik verwijs ook naar mijn Trilogie van de Goedheid.

Foto: "Meester Jan", klokkenluider van de Sint-Pieterskerk te Leuven, met dank aan Philippe Moury

Ode aan de kwantummechanica

De kwantummechanica gaat over het gedrag van kleine deeltjes zoals elektronen. Dat blijkt belangrijk te zijn voor ingenieurs wanneer zij zich met halfgeleiders bezighouden. Zo kwam ik zelf in aanraking met dit exotisch vak bij het maken van mijn eindwerk in 1988.

De kwantummechanica laat er geen twijfel over bestaan: alles is onzeker. Enerzijds is dat een domper op de feestvreugde van de wetenschap. Op het einde van de negentiende eeuw leek het erop dat de wereld deterministisch was en dat de wetenschap alles kon begrijpen en voorspellen. We ontdekten sindsdien contra-intuïtieve fenomenen en onzekerheidsprincipes. De kat van Schrödinger was niet meer te vinden waar we dachten.

Er is ook een goede kant. De kwantummechanica introduceert een zekere magie in de wetenschap. Het oeratoom van Georges Lemaître, de gedachte dat de kwantummechanica aan de oorsprong van ons bestaan zou kunnen liggen, maakt het zijnswonder misschien niet minder wonderlijk, maar toch al een beetje mogelijk in de wetenschappelijke sfeer. In de kwantummechanica is meten echt waar-nemen. De waarnemer heeft onvermijdelijk invloed op de meting die die verricht. Het gedachtenexperiment van John Archibald Wheeler suggereert zelfs dat de kwantummechanica een rol speelt in onze waarneming van de ontstaansgeschiedenis van ons heelal.

Het is misschien maar een dromerige gedachte, maar de kwantummechanica lijkt wel een wetenschappelijke basis voor de liefde. Net zoals in de liefde, is er in de kwantum-mechanica aantrekking, afstoting, ambiguïteit en onvoorspelbaarheid. Een collega van me stelde me ooit de vraag: "Hoe kan je zo zeker weten dat een atoom geen bewustzijn heeft?". Misschien is het gedrag van kleine deeltjes onvoorspelbaar omdat ze bewustzijn hebben. Alles Leben ist eins. Maar dat is geen wetenschappelijk gefundeerde bewering.

Ik verwijs ook naar mijn blogs: “Het ontstaan van de tijd” en “De natuur van licht”.

Afbeelding van WikiImages via Pixabay

Competitie in Ongelijkheid

Onze tijd is obsessief bezig met evaluatie. Dat komt omdat we obsessief bezig zijn met geld. Er is niet genoeg voor iedereen, en dus zijn we krenterig. We betalen geen cent te veel aan luilakken. Alles moet objectief en optimaal zijn. We denken dat we goed kunnen evalueren. Iedereen gelijk aan de start en meten met de chronometer. Geen favoritisme, gelijke-kansen beleid heet dat. Wie wil dat zo? Zij die de rat race gewonnen hebben. Een meritocratisch systeem is goed voor diegenen die jouw staat van verdienste mogen opmeten.

Maar mensen zijn geen fabricaten van een productielijn. Ongelijkheid is het enige waar we gelijk in zijn. De lessen voor de XXIste eeuw van 2023 waren helemaal aan het thema ongelijkheid gewijd. Mensen lijken wel gelijk aan de start van de rat race te verschijnen, maar ze dragen een verschillende rugzak. We weten dat wel, en daarom willen we alle ongelijkheden mordicus uit de wereld bannen. We willen huidskleur, gender, afkomst en familienaam bannen uit het CV om bias te vermijden. Maar andere ongelijkheden worden volkomen genegeerd, omdat ze niet weggewerkt kunnen worden. Gezondheid bijvoorbeeld, mentaal welzijn, kwetsuren en gezinslast.

Je kan onrechtvaardig zijn door gelijken ongelijk te beoordelen. Maar je kan ook onrechtvaardig zijn door ongelijken gelijk te beoordelen, dat wordt volkomen vergeten. Competitie is misschien leuk in de sport, maar laat het geen pretbederver worden in het leven, want de medailles gaan meestal niet naar wie het verdient. Onze schijn-meritocratie kan wat mij betreft op de schop.

Ik verwijs ook naar mijn blogs “De Werkers in de Wijngaard”, "De paradox van de ambitie" en “Armoede: oorzaak van alle problemen”. Verder vond ik deze prachtige beschouwing van Casa 19 heel inspirerend.

Foto: Marcus 12(43) “Deze weduwe heeft meer dan allen gegeven” glasraam uit de kapel van het Sint-Ursula-instituut in OLV Waver. 12/12/2021©Wim Lahaye

Land van Overvloed

Weinig landgenoten realiseren zich dat wij een land van overvloed hebben. Gunstige omstandigheden lieten toe dat relatief kleine riviersteden als Doornik zich een kathedraal van een kathedraal konden veroorloven. We schrijven dat graag toe aan de werklust in onze streken, maar we hebben vooral een enorm goede ligging in Europa. Net als in Italië ontstonden talrijke steden aan onze rivieren en die werden verbluffend rijk door de handel die hier ontstond.

In de wereld zijn bijna alle rivierdelta’s dicht bevolkt, weliswaar zijn ze niet allemaal rijk. Maar hier bij ons in de Lage Landen komen daar nog enkele voordelen bij. We huisvesten de hoofdstad van Europa, van de NAVO, en van zovele organisaties. We doen dat niet altijd efficiënt. Maar kenmerkend is dat we ons weinig bewust zijn van dit voordeel. Probeer je maar eens voor te stellen dat je een Europees project uitvoert vanuit een Balkanland. Brussel is dan heel ver en het reizen is heel duur.  We zijn hier in ons land echt wel te benijden.

Ik verwijs ook naar mijn blogs: “Strijd om de Stroom” en “Het beloofde land van Willibrord”.

Foto: Doornik 2023©Wim Lahaye

Niet te veel willen

De wil is belangrijk. In ‘leren willen en willen leren’, zagen we al dat de wil belangrijk is  voor de verwerving van kennis. We stelden zelfs dat de wil de basis is van geloof, hoop en liefde. 

Maar matigheid in de wil is ook belangrijk. Te veel willen is niet goed. Wie al te vaak in schaarste geleefd heeft, kan ten prooi vallen aan ‘verzamelwoede’ wanneer de wil te groot is en wanneer die schaarste plots wegvalt.

Is dat niet waar we als mensheid nu te veel aan lijden? Alles kan mooier, alles kan beter. Onze hyperactiviteit en onze drang naar optimalisatie doen ons de das om. We moeten geduld oefenen en de woestijn terug opzoeken.

Niet te veel willen brengt ons ook in een gemoedstoestand waarin we kunnen open staan voor de mysteries van het leven, en waarin we dus ook creatief kunnen worden.

Ik verwijs naar (KU Leuven) Sonar nr. 11, januari 2024, Wouter Verbeylen, "De crash van het teveel". Verder ook naar mijn blogs: “Aswoensdag, de rijkdom van vrijwillige armoede” en naar "Een weg van verstilling".

Massada, Israel, afbeelding van Samir Smier via Pixabay