De grondigheid van grote Russische geesten

Wat kunnen we doen voor de vrede? Niet zo veel. Net zoals Russische en Oekraïense burgers hebben we weinig invloed op de politieke leiders. Maar er is toch één ding dat we kunnen doen. We kunnen beslissen om niet mee te gaan in de oorlogspropaganda die we horen. Toegegeven: de propaganda in Rusland is onversneden leugenachtigheid. Maar beweren dat wij geen oorlogspropaganda hebben, is te kort door de bocht. Onze verslaggeving bekijkt de oorlog door een Oekraïense bril. Hoe onrechtvaardig Oekraïne ook behandeld geweest is door zijn grote broer, we moeten trachten te weerstaan aan de verleiding om het Russische volk te diaboliseren.

In deze lange vakantie is de beste manier om dat te doen, eens een Russische klassieker te lezen. Dostojevski natuurlijk, Tolstoj of Toergenjev. Of werk van een meer recente dissident als Solzjenitsyn. Ik heb ook de interessante autobiografie van Andrej Sacharov. Wat brengen die dikke boeken ons: de grondigheid van de grote Russische geesten! De verhalen zijn lang en langdradig voor de tijd waarin we leven. Ze gaan over hete zomers en koude winters, het staalharde leven in Rusland. Dat kan helpen om de getormenteerdheid van dit volk te begrijpen.

In die verhalen maak je kennis met het extreem sociaal onrecht van een volk dat in 1917 de abrupte overgang van een feodale maatschappij naar een totalitaire dictatuur meegemaakt heeft, en dat tot diep in de 19de eeuw lijfeigenschap gekend heeft. Wat het nooit gekend heeft, is vrijheid. Laten we hopen dat de grote Russische geesten er ooit naar leiden!

Voor wie een verhaal als de broers Karamazov te lang is, bestaan er ook (relatief) korte verhalen, zoals De dood van Ivan Iljitsj. Leo Tolstoj schreef hier een (naar zijn normen kort) Memento Mori voor de ‘geslaagde’ Rus. Ivan Iljitsj heeft alles dik voor mekaar; hij is helemaal geslaagd in het leven. Al zijn aandacht gaat naar de kleine dingen waarmee hij als burger afstand kan houden van het gepeupel, inclusief de mooie gordijnen van zijn huis. Maar als de dood naderbij komt, beseft Ivan Iljitsj dat zijn leven volkomen zinloos geweest is.

Laten we in deze lange vakantie Russische turven lezen voor de wereldvrede!