Oorlog, hoe lang nog?

Het gebeurt maar zelden dat een boek je mening verandert. Dat kan met dit boek van Gerard Bodifée toch wel gebeuren. "Si vis pacem, para bellum." Als je vrede wil, bereid dan de oorlog voor. Vertrekkend van deze leuze, ging ik er toch van uit dat er goede redenen konden zijn om oorlog te voeren, tenminste, als alle diplomatieke pistes grondig uitgeprobeerd werden. Maar als je er goed over nadenkt, is het kwaad dat oorlog veroorzaakt steeds erger dan het kwaad dat dergelijke oorlog probeert te bestrijden. Oorlog beginnen is altijd een zwaktebod van de ergste soort. In de praktijk verliezen beide partijen.

Het recht op zelfverdediging van staten mag geen voorrang hebben op het recht op zelfverdediging van individuen. Staten hebben geen ziel en gewetensbezwaarden hebben gelijk. Een meer algemeen argument tegen oorlog is dat je niet weet wie er zal winnen, tenzij achteraf. Meestal wint de sterkste. De sterkste is niet noodzakelijk degene die moreel gelijk heeft. Daarom is het ook wijs de raad van Sun Tzu in acht te nemen en geen oorlog te beginnen als je niet absoluut zeker bent dat je kan winnen, zelfs als je denkt het moreel gelijk aan je kant te hebben.

De auteur wijst ook op de enorme schade die hedendaagse oorlogen aanrichten, niet in het minst ook de schade aangericht door productie en installatie van landmijnen in oorlogsgebieden die honderd jaar na de feiten nog slachtoffers blijven maken.

Toch blijven er na het lezen van dit boek een aantal vragen hangen. Hoe kan je ervoor zorgen dat je toch gevreesd wordt door degenen die een begerig oogje op je rijkdom laten vallen? Een wapenarsenaal opbouwen wordt vandaag als noodzakelijk gezien. Maar als je vijand weet dat je het als volmaakte pacifist nooit zal gebruiken, heeft dat wapenarsenaal ook geen afschrikwekkend effect. Misschien moet de burgerbevolking beter getraind worden in vreedzaam verzet en intelligente weerbaarheid, wat dat ook precies moge betekenen. 

Ter voorkoming van oorlogen moeten we vooral inspanningen doen om ons vijandsbeeld eerder te nuanceren dan te simplificeren. We moeten steeds overtuigd blijven van de onschuld van burgers ook als zij door slechte leiders bestuurd worden. Laten we dus niet meegaan in onze eigen oorlogspropaganda. Dat geldt voor Russen en Oekraïners, Palestijnen en Israëli’s, voor Amerikanen en voor Iraniërs.

Ik verwijs ook naar mijn blog History Class Revisited en Zin en onzin van collectieve schuldbelijdenissen. 

Een ander zeer lezenswaardig boek van Gerard Bodifée is God en het gesteente.