De zielen van de rechtvaardigen

In deze vroege novemberdagen op Allerheiligen en Allerzielen komen vele families samen om in alle ingetogenheid en vrede hun geliefden te herdenken. Zoals ieder jaar ging ik weer naar de kerk om de zaligsprekingen te aanhoren en te zingen. Een vredevolle activiteit voor een brave burger zou je kunnen denken. Maar stilstaand bij het lied “Iustorum animae in manu Dei sunt” (De zielen van de rechtvaardigen zijn in de hand van God), kwam ik tot een heel andere bedenking: waarom staat hier eigenlijk ‘rechtvaardigen’?

De lezingen van Allerheiligen gaan eigenlijk niet zozeer over heiligheid, ze gaan over rechtvaardigheid. De Bergrede die altijd op 1 november gelezen wordt, is eigenlijk een revolutionaire toespraak. “Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten.” Het is een uitspraak die suggereert dat de zachtmoedigen het land (nu) (nog) niet bezitten. Ons land is in werkelijkheid in het bezit van onzachtmoedigen die ons verdrukken. De zaligspreking klinkt voor ons misschien als een troost maar als je je inleeft in een arme jood (Palestijn) die geen land heeft, klinkt deze uitspraak heel anders. En het gaat nog verder: “Zalig die vervolging lijden omwille van de gerechtigheid want aan hen behoort het rijk der hemelen.” De weg naar de heiligheid is dus te vinden langs de weg van het streven naar gerechtigheid. Het gaat eigenlijk over de vraag of je aan de kant van de verdrukten staat of niet.

En de Apocalyps van de evangelist Johannes gebruikt zelfs een soort codetaal om de rechtvaardigen en de onrechtvaardigen van elkaar te scheiden. “Wie zijn die 144000 mensen? Dat zijn degenen die komen uit de grote verdrukking. Dat zijn diegenen die hun gewaden wit gewassen hebben in het bloed van het lam.” Het is een beeldspraak waarmee revolutionairen over zichzelf spreken, een omfloerste manier om te spreken over al diegenen die gestorven zijn voor ‘a just cause’. Het feest van Allerheiligen is voor een stuk ook het feest van de duizenden mensen die hun leven op het spel gezet hebben voor de gerechtigheid.

Ik verwijs ook naar mijn blog: “Het nut van zaligen”.

Foto: 8 Zaligheden op de Berliner Dom koepel met dank aan Marie Lahaye