De Vlaamse Canon II - Geschiedenis

Wat zou in een canon van de Vlaamse geschiedenis opgenomen kunnen worden? Ik ga me in deze blog beperken tot enkele wetenswaardigheden die ik om één of andere reden zelf het vermelden waard vind. 

(1) Vandaag herdenken we Karel de Goede, de graaf van Vlaanderen die op 2 maart 1127 vermoord werd in Brugge. Het is een merkwaardige gebeurtenis waarover we relatief veel weten dank zij de gedetailleerde kroniek van Galbert van Brugge. Een commando onder leiding van een gedesavoueerde edelman drong binnen in de St.-Donaaskerk om de graaf met het slagzwaard om te brengen. Dat was in die twaalfde eeuw een welhaast natuurlijke dood voor de heerser of bisschop van dienst. De meest bekende van die commandomoorden was de moord op Thomas Becket in Canterbury, vereeuwigd in het literair werk van T.S. Eliot. Zeer merkwaardig is dat ook de vader van Karel de Goede, Knut IV van Denemarken, op dezelfde manier was omgekomen in de kerk van Odense.

(2) De natuurlijke rijkdom van Vlaanderen bij de opkomst van talrijke nabijgelegen steden aan rivieren. De huidige regio Vlaanderen kent een grote bloei en ontwikkeling zoals later Noord-Italië. Maar het fijnmazig netwerk van talrijke kleine steden creëert talrijke kleine elites die niet met elkaar praten tot op de dag van vandaag. Het maakt dat er velen geroepen zijn om te besturen en dat er zelden of nooit een akkoord bereikt wordt. De prille Nederlandse republiek had dit probleem ook maar heeft haar vrijheid gebruikt om een sterke debatcultuur op te bouwen. Vlaanderen daarentegen is in 2021 zoals Noord-Italië nog altijd moeilijk bestuurbaar. Neem dit met een korrel zout; het is een hoogst persoonlijke interpretatie van onze problemen.

(3) Blijde Inkomsten bestonden ook in andere landen maar in weinig gebieden hadden ze zo’n krachtige politieke en culturele betekenis als in Vlaanderen.

(4) De godsdienstoorlogen, Oranje tegen Spanje, de Strijd om de Stroom. De val van Antwerpen in 1585, is misschien wel het ergste verlies dat we in de geschiedenis van ons land gekend hebben. De scheiding met Nederland is dan definitief. Ik schreef al dat ik van Antwerpen hield, niet alleen omwille van de stad die ze is maar ook omwille van de stad die ze had kunnen zijn. De stukgeslagen droom van Pieter Gillis is ook mijn stukgeslagen droom. 

(5) In verband met de Strijd om de Stroom is de Keteloorlog op 8 oktober 1784 een leuk weetje. Het was een mini oorlog die op een sisser uitliep, maar het illustreert de onbeholpenheid van bezettende mogendheden als Oostenrijk om ons in onze strijd te helpen.

(6) De Brabantse Omwenteling met Van der Noot en Vonck, een soort ‘omgekeerde’ Franse revolutie: het volk verzet zich tegen een keizer die met zijn Verlichting te snel wil gaan. Het zegt iets over de negatieve Vlaamse ingesteldheid tegenover de ‘nieuwe’ idealen van de Verlichting. Dat ‘rechts conservatisme’ zit diep ingebakken. Het heeft waarschijnlijk met onze natuurlijke rijkdom te maken dat we wantrouwig zijn tegenover ideeën die onze natuurlijke orde kunnen verstoren. Die Omwenteling is natuurlijk heel belangrijk geweest in de totstandkoming van België.

Het is waarschijnlijk niet slim om recente gebeurtenissen in de canon op te nemen, omdat ze te belangrijk lijken voor wie dichtbij staat. Anderzijds willen we toch van de gelegenheid gebruik maken, taboes aan een intellectueel debat te onderwerpen. Vlamingen zijn niet beter of slechter dan andere volkeren. De meeste mensen deugen, maar er is niet altijd genoeg voor iedereen. Soms gaan de sterken de zwakken onderdrukken en dan gebeuren heel erge dingen.

• Het is juist dat we in Vlaanderen nog niet helemaal klaar zijn met de collaboratie. Er zijn al heldhaftige pogingen ondernomen om dat verleden te verwerken, bv. door Maurice De Wilde en door de broers VDB. Het is onrechtvaardig het Vlaams nationalisme te beschouwen als een product van de collaboratie. Er waren ook ‘witte’ Vlaams nationalisten, sommigen zaten in het verzet. Maar het blijft een moeilijke discussie, o.a. door de moeilijke koppeling met de hedendaagse politiek.
•  Geschiedenis maakt geschiedenis. Als we vandaag naar het kolonialisme kijken, is het gemakkelijk om smalend te doen over onze kolonialen en missionarissen. Als we dan ook nog eens T-shirts van 0,5 Euro in de winkel kopen, steunen we slavenarbeid in Bangladesh en dan vraag ik me af waarom we ons beter zouden wanen dan de kolonialisten die we met de vinger wijzen. En als we vliegtuigtickets van vijf Euro kopen, kopen we eigenlijk milieurampen. Laten we dus tegelijk mild en zelfkritisch zijn.