Hans Bol - Panorama van Antwerpen rond 1583

Dit is mijn favoriete schilderij. Ik kocht er twintig jaar geleden een reproductie van in een Antwerpse winkel voor omlijstingen. Intussen kwam ik te weten dat het origineel een klein waterverfschilderijtje is uit de 16de eeuw, van de hand van Hans Bol.

De schilder maakte het vermoedelijk in 1583, een jaar voor het rampjaar 1584 waarin de stad ten prooi viel aan de Spaanse troepen van Alexander Farnese. Hans Bol zou na dat rampjaar samen met duizenden stadsgenoten naar Amsterdam vluchten en Antwerpen is vanaf dan een verloren en gebroken stad.

De dominante kleur in het schilderij is lichtblauw. Tezamen met de panoramische compositie schept dat een sfeer  van hemelse vredigheid. De bedrijvigheid in de toenmalige haven heeft vele tinten bruin. Er is ook lentegroen van bomen. In het midden staat een herder die het geheel lijkt te dirigeren. Het schilderij heeft een naïeve chaotische landelijkheid die aan Breugel doet denken, maar er zijn ook de strakke lijnen en kleuren van de maritieme bedrijvigheid.

De skyline wordt bepaald door de kathedraal en de toren van de nu afgebroken Sint-Michielsabdij. Dat laat toe de locatie van het tafereel te situeren in wat we nu het Zuid noemen. Merkwaardig is dat de linkeroever niet zichtbaar is, hetgeen doet denken dat de stad aan een wijde zee ligt. De details zijn verbijsterend. Op de nok van de kerk van de Sint-Michielsabdij kan men de kraaien zien zitten.

Het schilderij ademt een hemelse harmonie. Er is evenwicht tussen rust en bedrijvigheid, tussen natuur en cultuur, tussen het stedelijke en het landelijke, tussen religie en zakelijkheid, tussen het lokale en het globale. De droom van iedere Antwerpenaar.

Ik verwijs naar mijn vroegere blog: "De verloren droom van Pieter Gillis" en naar "De Troost van de Kunst".

Bron: Vlaanderen in de Kunst - Dimitri De Maesschalck