Waar een wil is, is een weg naar waarheid

Niet alleen in de politiek en in de rechtsspraak, maar ook in de pers zijn we getuige van een ongeziene polarisatie. De hongerbelegering van Gaza kwam dagelijks in het nieuws, met daarin vooral aandacht voor de bombardementen, de honger en de ellende van de bevolking van Gaza. Deze berichtgeving trok een parallelle berichtgeving op gang in de sociale media die meende de nadruk te moeten leggen op de verantwoordelijkheid van Hamas. Hamas kon de oorlog beëindigen door zich over te geven en de gijzelaars vrij te laten.

Nu kan dit allemaal geheel of gedeeltelijk waar zijn, en we hebben gelukkig vrije meningsuiting,  maar ik werd vooral getroffen door het cynisme van lieden die beweerden dat het lijden van de bevolking ‘overtrokken’ was en dat de Palestijnen dit lot verdienden. (In deze twee beweringen zit al enige tegenspraak.) De beelden van uitgehongerde kinderen zouden niet uit Gaza maar uit Jemen komen. Andere beelden waren onoprecht want bij de uitgehongerde baby zat vaak een ‘dikke’ moeder die blijkbaar goed voor zichzelf zorgde. ‘Hamas’ plunderde humanitaire konvooien om te beletten dat die ‘de bevolking’ zouden bereiken. (Merkwaardig dat Hamas in het ene bericht wel gelijkgesteld wordt met ‘de bevolking’, in het andere niet, naargelang het bericht daardoor een effect van ontmenselijking krijgt of niet.) Het zou allemaal fake nieuws zijn. De Verenigde Naties zouden ons iets voorliegen. Zo zouden alle West-Europese media tot collectieve hysterie gebracht zijn en dit zou het ons onmogelijk maken een beeld van de werkelijkheid te krijgen.

In zijn artikel “Vrije meningsuiting in tijden van fake news” (Karakter 77) concludeert prof. Antoon Vandevelde dat de rechterlijke macht misschien zal moeten ingrijpen om de kwalijke gevolgen van fake news en AI enigszins te bestrijden. Het is inderdaad ver gekomen. Toch denk ik dat ‘de intellectuelen’ nog niet helemaal verloren zijn als zij door helder denkwerk de nodige antistoffen ontwikkelen. Het is wel een leerproces.

Ik zie misdaad, leugen en lijden aan beide kanten van het front. Dat is normaal, het gaat hier over een hongerbelegering na een terreurdaad, een specifieke vorm van oorlog, en dat brengt oorlogspropaganda. Beide zijden vertellen een eenzijdig verhaal, vol veralgemeningen die vooral als bedoeling hebben de andere zijde te ontmenselijken. Maar ze kunnen volgens mij een intellectueel van goede wil niet verhinderen zich een opinie te vormen. Hij moet wel bereid zijn verschillende bronnen met een open geest te raadplegen gedurende langere tijd. De bestaande bronnen (officiële pers, sociale media) zijn onvolmaakt. De waarachtigheid van één welbepaald incident (bom, schietpartij) is soms moeilijk in te schatten. Maar het bestaande aanbod is volgens mij voldoende om een autonoom denkend persoon met enig menselijk inzicht uiteindelijk tot een genuanceerde globale visie op de situatie te brengen. Daarbij primeren de gebeurtenissen en niet de sympathie (haat) die men voor een partij koestert. Waar een wil is, bestaat een weg naar waarheid en inzicht.

Hoe je dat inzicht eventueel in een politiek handelen vertaalt, is een andere zaak. Daar is overleg voor nodig. Als je in dat overleg tot de conclusie komt dat je onmachtig bent, kan dat ook een eerlijke conclusie zijn. Maar overleg is niet hetzelfde als boze tweets naar elkaar sturen. Het schokt me wel dat academisch gevormde mensen zo gemakkelijk oorlogspropaganda slikken en onbewerkt naar elkaar doorslingeren. Willen deze mensen de waarheid wel zien?

Ik verwijs ook naar mijn blogs Panter in de kelder, History Class Revisited en Wij denken wat u zegt .

Foto: Amman 1988 ©Wim Lahaye