De Vlaamse Canon IV – Schilderkunst

Welke schilderwerken komen in aanmerking voor Vlaamse canonisatie? Over sommigen in deze lijst zal er niet zo veel discussie zijn.

1. Het Lam Gods blijft met afstand het belangrijkste en meest indrukwekkende Vlaamse schilderwerk. Het is niets minder dan pure mystiek, het paradijs op aarde. De slachting van het Lam is iets wat we typisch in het beloofde land zouden situeren. We verwachten een woestijnachtergrond met ruwe bergen in de verte. Maar niets daarvan. Het paradijs, het hemelse Jeruzalem, ligt in Vlaanderen. Op de voorgrond geen zand maar malse groene weiden. En op de achtergrond geen bergen maar Vlaamse belforten en kathedralen. Dit werk hoeft niet meer gecanoniseerd te worden want het is het altijd al geweest.
2. In dezelfde sfeer “Het doopsel van Christus” van Gerard David, te vinden in het Groeningemuseum in Brugge. Dit vind ik één van de mooiste werken van Vlaamse Primitieven. Het is tegelijk sober en complex, intiem en universalistisch. Niemand minder dan God zelf staat hier afgebeeld. Tegelijk blijkt zijn Zoon uiterst kwetsbaar te staan in onze wereld.
   
   
   
3. De werken van Pieter Breugel, o.a. de Val van Icarus, de Dulle Griet, de Kindermoord te Betlehem,… Deze werken zijn tegelijk Vlaams en universeel. Ze zeggen iets over ons verleden, maar ze zeggen ons ook iets over onze universele menselijke conditie.
4. De Kruisafneming van Rubens natuurlijk. Het werk dat ook een centrale rol speelt in het Hobokense verhaal van Nello en Patrasche, een verhaal dat in Japan bekend werd.
5. Wat vindt u van deze Jacob Jordaens: Mozes en Seporah ? In een tijd waarin we denken de multiculturaliteit te moeten invoeren, blijkt ze van alle tijden te zijn. Als we dit werk opnemen in de Vlaamse Canon, dan volgen we niet de waan van de dag. Het is een zeer mooi werk dat kwetsbaarheid, elegantie en menselijke warmte uitstraalt.
   
   
   
6. Ik maak direct een sprong naar Permeke. "Vlaamse Primitieven" krijgt hier een andere betekenis. We zien niet langer het aards paradijs maar de rauwe werkelijkheid. En die is Vlaams, Vlaamser kan het niet. Die andere grote kustschilder James Ensor hoort ook thuis in de Vlaamse schilderkunst.
   
   
   
7. In de hedendaagse kunst verdient Lambik een speciale vermelding. In de Raap van Rubens, overtreft hij zichzelf door Rubens en co een voorsmaakje te geven van ‘moderne kunst’. Lambik is hier in absolute topvorm.
   

Daarmee eindigen we met het beeldverhaal. Ik moet hier ook andere beeldende kunsten vermelden zoals de beeldhouwkunst, de retabelkunst en de wandtapijtenkunst. Maar dat laat ik nog even aan anderen over.