Over grenzen

In dit boeiende essay geeft Mark Elchardus duiding bij de politieke spanningen van deze tijd. Onze maatschappij kent een regressie naar een behoefte aan grenzen na de hyperglobalisering die we vanaf de jaren ‘80 gekend hebben.

In onze ontspoorde, hyper-individualistische maatschappij is ieder zelf de maatstaf van de dingen. Het is meteen duidelijk dat dat nooit kan werken in een groter geheel. Van daaruit ontstaat bij vele mensen een nieuwe behoefte aan identiteit en aan gemeenschapsgevoel. Er mogen en moeten nu eenmaal maatstaven en normen zijn die door iedereen gedragen worden.

Onze tijd heeft een selectief geheugen met betrekking tot het fascisme. Men keurt het wel af maar men beseft te weinig in welke context van chaos, losbandigheid, machteloosheid en ontreddering de roep naar het fascisme haar voedingsbodem gevonden heeft. De auteur wijst op de zingevende kracht en de fascinatie die het fascisme uitoefende op de grote massa van de mensen. De oorlogszuchtige uitingen van het fascisme en het nazisme waren eigenlijk gevolgen van de mislukte pogingen om voedsel autarkie te bereiken voor het eigen land. Dit gebrek aan historisch inzicht verhindert een helder debat over hedendaagse vormen van volksnationalisme, die daarom niet meteen van oorlogszucht moeten verdacht worden.

De auteur wijst ook op dubbelzinnigheid in het gebruik van het woord ‘diversiteit’. Verdraagzaamheid voor andere huidskleuren of seksuele geaardheden moet men eerder klasseren als ‘triviale’ of evidente diversiteit terwijl de ware uitdaging van de diversiteit precies ligt in het accepteren van een diversiteit van opinies. Als zodanig moeten we vaststellen dat de verdraagzaamheid tegenover bepaalde opinies (bv. tegen versoepeling abortus) volledig verdwenen is.

Dit boek deed me inzien dat het ganse gepolariseerde debat gedoemd is te mislukken als beide partijen niet bereid zijn hun woorden genuanceerd te gebruiken. Woorden als islam, nationalisme, migratie, diversiteit en identiteit kunnen allemaal in verschillende betekenissen gebruikt worden, de ene positief de andere pejoratief. Zo is er een gematigde islam en een fanatieke islam. Er is inclusief en exclusief nationalisme. Er is legale en illegale migratie. Er is respectvolle diversiteit, met echte inclusie, en zogenaamde ‘melting pot’ diversiteit, waar verschillen niet respecteerd maar verdoezeld worden. Er is respectvolle identiteit en identité meurtrière. Het is de weigering van partijen om onderscheid te maken die elke dialoog ondergraaft.

Ik verwijs ook naar mijn blog You are the enemy of what you ignore.