We zijn onze kwetsuren

Het zou niet mogen zijn, maar een fysische invaliditeit verandert je plaats in de maatschappij. Het verandert niet alleen je zelfbeeld, maar het domineert ook hoe anderen jou zien. Je kan niet ongemerkt met een rolstoel of zonder hand aan een receptie deelnemen. Het lijkt alsof de invaliditeit, de kwetsuur of de handicap je ganse perceptie domineert en er nauwelijks nog aandacht is voor andere aspecten van je persoonlijkheid. Zelf beschrijven we soms mensen met hun aandoening: het kankerpatiëntje, de oude blinde man of de dame met de krukken. Om te parafraseren op de boutade van Buffon: de kwetsuur is heel de mens.

Dat principe geldt niet alleen voor individuen, maar ook voor volkeren. De Joden worden sterk geassocieerd met hun trauma: de Holocaust (de Shoah zoals zij zeggen), maar het is sterker dan een associatie. De Joden zijn de Holocaust. Het Duitse volk heeft niet alleen haar schuldgevoel als kwetsuur, het Duitse volk is zijn schuldgevoel. De kwetsuur doordringt de ganse identiteit.

De reden waarom we zo gevoelig zijn aan kwetsuren is het besef dat kwetsuren kunnen gepaard gaan met verstoting. Onze hersenen weten sinds miljoenen jaren dat ‘anders zijn’ een risico op verstoting inhoudt en verstoting uit de stam betekende in de praktijk de hongerdood. De minder getroffenen onder ons mogen dan wel gespaard blijven voor het stigma van de zichtbare kwetsuur, maar we kennen allemaal wel het trauma van de mentale kwetsuur. We weten duivels goed wat het betekent verstoten te worden. En dit is iets wat we niet leren relativeren bij het ouder worden, integendeel. Denk maar aan de oudere mensen onder ons. Elk van hen kent wel een bepaald soort verstotingsangst, opgedaan bij kwetsuren uit het verleden. Dit wordt vaak een obsessie. Ouderen hebben de neiging die angsten te herkauwen en door te geven aan de jongeren. Zo worden ze vaak ‘zeloten’ tegen een onrechtvaardigheid die hen in het verleden trof. Ook wij worden een karikatuur van onszelf – we zijn het al. We worden allemaal een bouillonblokje van onze eigen soep.

Daar is ook iets moois aan. Onze kwetsuren maken ons tot wie wij zijn. Ze zijn het meest herkenbare aan onszelf. Onze familie en onze vrienden beminnen ons, ondanks onze kwetsuren.

Ik verwijs ook naar mijn blogs The King’s Speech en naar Lof der Zotheid.

Afbeelding: Bernardo Strozzi, Tobit wordt genezen van zijn blindheid door Anna, Rafaël en Tobias. Dit is een vrije licentie, zoals in de definitie van Vrije Culturele Werken.