De meeste mensen deugen

Hebt u wel eens de indruk dat uw medemensen steeds rechtser worden? Of vindt u dat de pers en de academische elite te veel de linkse toer opgaan? Maakt u zich wel eens zorgen over de polarisatie in onze maatschappij? In elk van deze gevallen moet u het boek van Rutger Bregman lezen. Kort samengevat luidt de stelling van Bregman als volgt:

We hebben onterecht een té negatief beeld van onze medemens (het zogenoemde strijdmodel: “homo homini lupus”). Dat komt door een overdadige consumptie van slecht nieuws en een gebrek aan persoonlijk contact met andere mensen en bevolkings-groepen. Tegenover de survival of the fittest van Darwin plaatst Bregman de survival of the friendliest. Onze overspannen maatschappij vertrekt van wantrouwen. Met een beetje meer vertrouwen  zouden we ons een hoop controle-ellende kunnen besparen. De strakke teugels van het heilig geldgewin staan zo gespannen dat een beetje meer anarchie heilzaam zou zijn (mijn woorden). Het kantoorleven en de strop van je hypotheek + belastingen om je nek vormen een hedendaagse vorm van slavernij.

Bregman ziet de machthebbers verantwoordelijk voor het wantrouwen tussen mensen. De uitoefening van macht wordt geplaagd door een negatief selectiemechanisme: de survival of the most shameless, de meest schaamteloze politici dus. Hier is Bregman misschien wat anti-establishment. Waarom zouden ook niet de ‘meeste’ politici kunnen deugen? Het probleem is veeleer dat zij niet goed kunnen samenwerken omwille van de particratie , maar het is wel waar dat zij zelf voor die particratie hebben gekozen. Een andere vraag is hoe de gewone mens kan rebelleren tegen de mammon van het geld. In werkelijkheid  vereren we hem allemaal, weliswaar met het mes op de keel.

De auteur is historicus en stelt dat het traditionele christendom en de rationele Verlichting geworteld waren in een duister mensbeeld. Daarover wil ik graag debatteren in een kroeg. Maar “de meeste mensen deugen” is een bij uitstek christelijk idee. Het leven van Christus was er helemaal op gericht om duidelijk te maken dat misprezen mensen tegen alle verwachting in, toch deugden: Zacheüs, de Samaritanen, de mensen getroffen door ziektes, de moordenaar aan het kruis… Maar dat ging inderdaad in tegen de heersende mening van de machthebbers (inclusief de farizeeën).

Deugen de meeste mensen dan? Ik geloof het oprecht, maar ik zou toevoegen: “in een goede omgeving”. Dit boek biedt opnieuw een uiterst originele en relevante kijk op onze samenleving. Ik verwijs ook naar mijn blogs: “De geschiedenis van de vooruitgang” en “Intrinsic and Extrinsic Motivation”.