De geschiedenis van de vooruitgang

Dit boek van Rutger Bregman is het meest maatschappelijk relevante werk dat ik de laatste vijf jaar gelezen heb. Eindelijk staat er in het Nederlandse taalgebied nog eens een intellectueel op om  de vinger aan de pols van de maatschappij te houden. Dat deze intellectueel weliswaar ‘progressief’ is, zou ik niet als een politiek statement zien, maar letterlijk als verwijzing naar zijn geloof in vooruitgang. Collectief geloof of ongeloof in vooruitgang zijn natuurlijk self-fulfilling en het is merkwaardig hoe snel we dat geloof hier in het westen zijn kwijtgeraakt.

Ook andere auteurs hebben terecht opgemerkt dat de opbrengsten van de economie de laatste jaren niet alle werkenden ten goede gekomen zijn. Dat kan als achteruitgang beschouwd worden. Rutger  Bregman betoogt dat egalitaire maatschappijen historisch beter gepresteerd hebben in de economie dan niet-egalitaire maatschappijen. Dat kan wel waar zijn, maar ik denk dat het ook omgekeerd werkt: maatschappijen die economisch goed presteren, slagen er beter in de buit goed te verdelen. Als er weinig te rapen valt, is de sterkste er allang mee weg.

Een ander interessant punt is hoe je de middenklasse vandaag nog kan laten vooruitgaan. Inderdaad produceren salarisverhogingen geen geluk meer en het wordt tijd om de arbeidsduur opnieuw te verkorten. De auteur merkt terecht op dat heel wat mensen geen 40 uur/week zinvol werk hebben en dat zo’n arbeidsduurverkorting de economie niet zoveel zou schaden als men denkt, misschien wel integendeel. (Ik ben het daar ook 100% mee eens.)

Een interessante take-away uit dit boek is ook wat de auteur noemt de normatieve ophoging, namelijk het feit dat normen en morele standaarden eerder verhoogd dan verlaagd worden, alle oppervlakkige indrukken ten spijt. Dat kan ook als morele vooruitgang geboekstaafd worden; weliswaar lijkt ook ons incasseringsvermogen voor de ondeugden van onze medemens daarbij af te nemen.

Mensen handelen niet slecht omdat ze slecht zijn, maar omdat ze in een slechte omgeving leven. De auteur merkt op dat onze maatschappij objectief veiliger is dan ooit, gezien alle maatregelen die we de laatste jaren getroffen hebben. Dat kan wel waar zijn, maar men mag niet vergeten dat door de verhoogde mobiliteit van jongeren en ouderen, de blootstelling aan allerhande risico’s ook toegenomen is. M.a.w. we hebben vandaag een veiliger wereld nodig om ons even veilig te voelen als gisteren.

Ik deel wel Rutger Bregman’s geloof in de vooruitgang en schreef in de voorbije jaren al enkele blogs over vooruitgang.