Raak de wonden aan – Tomáš Halík

Dit boek draagt als ondertitel ‘over niet zien en toch geloven’. Katholieken herkennen meteen het thema van Beloken Pasen over de ongelovige Thomas, de naamspatroon van de schrijver. Die Thomas verklaarde vorige zondag dat hij pas zou geloven dat het de Verrezen Heer is als hij diens wonden kon herkennen. We zagen eerder al dat iemands kwetsuren vaak zijn/haar meest herkenbare eigenschappen zijn. Met Jezus was dat dus ook zo.

Dit boek is niet voor doetjes! Het houdt zich ver van de comfortabele salons van pausen en bisschoppen en gaat op kruisweg, op zoek naar de wonden van onze tijd. Tomáš Halík zegt eigenlijk dat als je vandaag de Verrezen Heer wil ontmoeten, je je moet laten raken door de gewonden van onze tijd. Het is een soort hedendaagse mystiek die hij aanbeveelt. De ontmoeting van de Heilige Thomas met zijn Heer krijgt een hedendaagse weerspiegeling in de ontmoeting van de auteur met uitgehongerde weeskinderen in een Indisch weeshuis. Meteen is duidelijk dat niet alle wonden geheeld kunnen worden. Maar het christendom wordt er wel wat het moet zijn: een baken van niet-onverschilligheid in een wereld van almachtig geldgewin.

De auteur groeide op in het Tsjechië (Tsjechoslowakije) van voor de val van het ijzeren gordijn. Hij weet wat het is om geen godsdienstvrijheid te kennen. Hij heeft een zeer interessante visie op de verhouding tussen atheïsme en christendom enerzijds en op de verhouding Kerk – seculiere maatschappij anderzijds. Als geen ander legt hij letterlijk de vinger op de wonden van onze Kerk. Terecht stelt hij de vraag of grote delen van Europa wel wezenlijk gekerstend waren als we het bloedbad van Wereldoorlog II nabeschouwen. Anderzijds stelt hij dat het christendom als leer eigenlijk ook toegankelijk is voor mensen die strictu sensu niet in een almachtige God kunnen of willen geloven, en dat zijn er nogal wat in deze postmoderne tijden. In Sporen van Geloof gaf ik al aan waarom dat zo is.

Interessant is ook zijn visie op wat geloof is en wat het niet is. Geloof is voor hem vooral de moed om “de geschiedenis van Jezus en zijn leerlingen binnen te gaan”. Het is het “niet verstopt blijven in het struikgewas van verontschuldigingen” zoals Adam na de zondeval. Hij wijst op de talrijke metaforen en paradoxen die misschien wel de kern uitmaken van het christelijk geloof. Hij wijst er ook op dat geloof geen zaak is van puur sentiment, een typische misvatting van deze tijd. Het is, net zoals liefde, vooral een zaak van de wil, van de bereidheid kleur te bekennen en barmhartigheid te tonen waar dat mogelijk is. Huub Oosterhuis zag het ook zo. Beatus vir qui sperat in eo.

Dit is veruit het meest relevante religieuze boek dat ik las in de laatste vijf jaar. In elk geval is Tomáš Halík geen conformistische mooiprater, maar een ware intellectueel. Wie hem beter wil leren kennen, kan dit gesprek met Lucette Verboven bekijken, overigens in het prachtige kader van het Hollands college in Leuven.