Sporen van Geloof

Dit boek van Dirk De Schutter confronteert de traditie van het christendom met het denken van een aantal hedendaagse filosofen en filosofische stromingen. Daarbij komen vooral Nietzsche en Heidegger uitgebreid aan bod. Het is duidelijk dat die confrontatie soms pijnlijk en bouleverserend is. De meest bekende uitspraak is die van Nietzsche: “God is dood.” Op het einde van het boek kleeft de auteur daar een aantal persoonlijke vragen en bedenkingen aan vast. Maar die bedenkingen blijven symbolische brokstukken van een Kerk die in de postmoderne tijd als ruïne achterblijft. Een nieuwe synthese blijft achterwege en het boek suggereert eigenlijk al dat zo’n nieuwe synthese zeker niet voor de hand ligt.

Als geïnteresseerde lezer en praktiserend cultuurchristen kan ik hier hoogstens enkele persoonlijke ‘brokstukken’ aan toevoegen. Volgens mij heeft de crisis in de Kerk niet zozeer te maken met de “organisatie en implementatie” (bv het celibaat, de leer inzake familie en seksualiteit, enz) maar wel met de visie op de werkzaamheid van God (die wij Vader noemen) in de wereld. Sinds Auschwitz kan de postmoderne mens inderdaad niet meer geloven in een persoonlijke, demiurgische God die, op eigen initiatief of bewogen door gebed, tussenbeide komt in onze wereld en ons op die manier zijn Almacht laat zien. Harry Mulisch wist die vaststelling treffend te verwoorden in zijn magnum opus De Ontdekking van de Hemel.

De onomkeerbaarheid van die ontdekking staat los van het feit of die postmoderne mens al dan niet van christelijke huize is en die onomkeerbaarheid belet niet dat die postmoderne mens zijn bestaan nog steeds als een christelijk of atheïstisch wonder kan ervaren. Ik geef toe dat dit nieuw inzicht een flinke deuk is in de geloofsbelijdenis van Nicea, maar is dit nu noodzakelijk het einde van Kerk en christendom?

Neen, en de auteur wijst alvast op een nieuw geloof dat o.a. geformuleerd werd door Hannah Arendt, namelijk dat “wat ik doe, belangrijk is”. M.a.w. God zal Auschwitz niet beletten als ik dat niet doe. Het is een nieuw verantwoordelijkheidsbesef dat Jezus Christus eigenlijk al gebracht had en dat we misschien niet helemaal begrepen hadden. In mijn eigen woorden: de postmoderne tijd schaft de bedevaarten niet af, maar ze verplaatst de bestemming van Lourdes naar Auschwitz. Het is een nieuwe manier om de heiligheid van het leven te belijden, en die heiligheid zal overeind blijven in alle wereldgodsdiensten. Dit zijn de eerste sporen van een nieuw geloof, een soort christendom versie 2.0.

De grote bezorgdheid is echter of we ook onze christelijke tradities in ere kunnen blijven houden. Dat kan volgens mij alleen als er een soort “Dienst aan het woord (logos)” in een of andere vorm kan blijven bestaan, m.a.w. als we de parabels en de metaforen van Jezus op een of andere manier aan onze kinderen kunnen doorgeven.

Ik verwijs naar mijn blog: "De ideale Kerk"