De ivoren toren van de academici

Twee jaar geleden waren academici helden. Ze zouden ons doorheen de Corona-crisis leiden met hun wetenschappelijke inzichten, net zoals Mozes zijn volk door de woestijn naar het Beloofde Land bracht. Dat Mozes even onzeker was als zijn onderdanen, leek op dat moment geen probleem. Inmiddels weten we beter. Niet dat de wetenschappers hun werk niet gedaan hebben. Ze hebben dat uitstekend gedaan. Ze hebben met hun voorzorgsmaatregelen duizenden mensen van de dood gered. Ze hebben met een ongelofelijke snelheid effectieve en veilige vaccins ontwikkeld. Maar voor een lauwerkrans bestaat er vandaag weinig animo. Hoe komt dat?

Academici zijn vaak wereldvreemd. Dat komt omdat de werkelijkheid vaak te complex is, ook voor de wetenschapper. De wetenschapper moet dan vereenvoudigingen aanbrengen. Hij/zij vertrekt dan van een ideaal model, dat zijn onderzoek haalbaar moet houden.

In dat ideaal model is het vaak mogelijk om goed te zijn voor iedereen. Er is dan genoeg voedsel, huizen, veiligheid, energie voor iedereen.., maar in de echte wereld is dat meestal niet het geval. De schaarste aan goederen en middelen maakt dat je altijd bepaalde partijen bevoordeelt tegenover andere. In een ideale wereld moet je niet kiezen tussen het bezit van een smartphone en afschaffing van slavernij in een Congolese tantaalmijn. In de werkelijke wereld doe je dat wel, ook als je het niet wil. Populisten negeren dat probleem niet, maar ze hebben een eenvoudige oplossing: bevoordeel de eigen groep. Academici vinden dat onheus van de populisten, maar ze negeren het feit dat ze zelf tot de geprivilegieerde groepen behoren.

Universiteitsbesturen houden niet van populisten. Ze voelen zich soms geroepen het werk van hun academici in een keurslijf te dwingen. Maar academici moeten toch staan op hun academische vrijheid. Ze moeten kunnen dwalen om het licht van de waarheid te ontdekken. 

De Zwijger leeft ook in een ivoren toren. Zijn bijdragen zijn weliswaar idealistisch en goedbedoeld, maar gaan vaak voorbij aan wat realistisch is. Maar hij weet en hij erkent wat Paulus schreef: “Ons kennen is stukwerk, en stukwerk ons profeteren”.

Foto: sacramentstoren St.-Pieterskerk Leuven ©Wim Lahaye