Nicolaes Cleynaerts

Dit boek van Joris Tulkens draagt de ondertitel “Christenhond tussen moslims” en schetst het leven van Nicolaes Cleynaerts, een taalgeleerde uit de zestiende eeuw. Deze Diestenaar legde zich in Leuven toe op de klassieke talen Latijn, Grieks en Hebreeuws maar hij raakte ook geïnteresseerd in het Arabisch en trok naar Parijs, Salamanca, Lissabon, Evora, Granada en Fez om Arabische manuscripten te verzamelen en te becommentariëren. Hij raakte bevriend met ene Kharuf, een geleerde moslim die als slaaf gevangen genomen was. Met zijn toenadering tot de moslimwereld zwom Cleynaerts duidelijk tegen de stroom van de tijdsgeest in en hij trok natuurlijk de aandacht van de inquisitie. Cleynaerts zou wel wat meer bekendheid mogen genieten in eigen land.

Opnieuw zijn de gelijkenissen met onze tijd frappant. De ongelijke, moeilijke machtsverhoudingen tussen het christelijke Europa en de Arabische moslimwereld, het superioriteitsgevoel en de grote onverdraagzaamheid aan beide kanten. Wat ook frappant en hedendaags is, is het verzaken van de academisch geschoolden bij het zoeken naar de waarheid. Men veroordeelt de teksten van de andere partij (bv. de Koran of de Bijbel) voor men er ook maar één letter van gelezen heeft. De wetenschap wordt de slavin van de machtspolitiek van de keizer en echte, nieuwsgierige intellectuelen als Cleynaerts worden verdacht gemaakt omdat zij een kloof willen dichten die iedereen liefst zo groot mogelijk wil houden.

De laatste hoofdstukken van het boek spelen zich af in het Alhambra. Hier bereikt het boek zijn literair hoogtepunt. Nicolaes Cleynaerts raakt er overmand door twijfel over zijn zending naar de moslims die hij oorspronkelijk als een goddelijke roeping ervaren had. Hij vindt troost in een soera uit de Koran: “God legt niemand méér op dan hij kan dragen.” Het is een crisismoment dat ieder mens in zijn leven moet doormaken. Het maakt dit verhaal tot een universeel menselijk verhaal. 

Misschien kan Cleynaerts’ leven ook vandaag nog mensen inspireren. Moge de algoede God, de God die Nicolaes Cleynaerts van het groene Brabant naar de woestijn voerde, alsnog christenen en moslims tot inkeer brengen.

Ik verwijs ook naar mijn blogs: “You are the enemy of what you ignore”, “Vormen van verdraagzaamheid” en naar andere boeken van Joris Tulkens.