Gregoriaans

Gregoriaans is misschien wel de mooiste kunstvorm die er bestaat. Dat komt omdat de gregoriaanse muziek zeer goed is in het vertolken van spirituele vreugde en spirituele ingetogenheid. Het is een muziekvorm die zeer eigen is aan de katholieke kerk en die zich vooral lang na Gregorius de Grote, in de tijd van Karel de Grote zou ontwikkeld hebben. Gregoriaans gezang is niet alleen mooi om naar  te luisteren, maar ook zeer fijn om zelf te zingen, vooral als je vroeger een beetje Latijn geleerd hebt.

De meeste mensen associëren gregoriaans met de vierkante muzieknoten ‘neumen’ op een vierlijnige notenbalk. Sommige sequenties van muzieknoten zijn zeer herkenbaar omdat ze vaak terugkeren. Minder goed geweten is dat de teksten vaak citaten zijn uit het evangelie en dat het gezang op die manier een diepere spirituele gedachte of een gevoel vertolkt, gaande van angst, schaamte en pijn tot troost, hoop en diepe vreugde. Wie regelmatig de misvieringen verzorgt in het gregoriaans, geraakt ook vertrouwd met de gezangen van de feestdagen die jaarlijks terugkeren, en kan op die manier leven op het ritme van die feestdagen en de spiritualiteit ervan ten volle beleven. Het vergt enkele jaren oefening en geduld om die dingen te leren herkennen, maar het loont de moeite zoals vaak het geval is met waardevolle dingen.

Wist u dat het Driekoningen-alleluja licht afwijkt van de gebruikelijke klanken op het ogenblik dat de koningen uit het Oosten vermeld worden? Een goed luisteraar herkent een Arabisch klinkende sequentie in het lied, volledig in lijn met de tekst. Met Lichtmis wisselen donker en licht elkaar af in tekst en muziek als Simeon aan het woord komt. De ene zin is somber en ingetogen; de andere zin is vreugdevol en uitbundig. Met Pasen komt Christus zelf aan het woord: Hij zegt dat Hij verrezen is en dat Hij vanaf nu bij jou is. Dit YouTube fragment kan een idee geven hoe dat gaat. In het communielied van Pinksteren wisselen hoog en laag elkaar af om een plots gedruis uit de hemel weer te geven.

Het gregoriaans zal wel overleven in onze culturele traditie, maar het verdwijnt jammer genoeg uit het dagelijkse leven. Het gregoriaans zal maar overleven als het naast de traditie, ook ruimte biedt voor vernieuwing. De introductie van orgelbegeleiding was zo'n geslaagde vernieuwing, ook al brak ze strikt genomen met de oorspronkelijke traditie. Een hedendaags gregoriaans zou moeten rekening houden met een hedendaags gevoel voor ritme. Ik besef dat dat een ketterij is voor traditionalisten, maar kunst moet kunnen leven om genietbaar te blijven.

Deze blog is voor Johan De Boer, de toegewijde dirigent van ons koninklijk Sint-Lambertuskoor in Heverlee.

Ik verwijs ook naar mijn vorige blog: "Orlandus Lassus" en "Thank you for the music".