Onafwendbare Ontluistering

Hoe komt het toch dat verstandige, geschoolde en weldenkende mensen tot volledig tegengestelde standpunten kunnen komen? Het is de grootste ontgoocheling die een mens in zijn leven te verwerken heeft. Bij het recente overlijden van Prof. Etienne Vermeersch werden we er nog eens aan herinnerd. In onze gepolariseerde maatschappij hebben we allemaal een ijzersterke opinie en we hebben altijd gelijk, met hoog oplopende discussies tot gevolg. En dat is vooral vreemd omdat de twintigste eeuw met Heidegger en Wittgenstein, en met het postmodernisme alle hoop op (het uitdrukken van) een ultieme waarheid weggenomen had.

In een mensenleven ga je door vijf opeenvolgende fazen, van grote zekerheid tot totale ontluistering en die ellende kan lang duren. (1) Er bestaat een waarheid en je kan ze bezitten en uitspreken. (2) Er bestaat een waarheid, niemand kan ze helemaal benaderen, maar de ene kan ze toch beter benaderen en formuleren dan de ander. (3) Er bestaat geen echte waarheid. Iedere uitspraak bevat een stuk ‘waarheid’ en een stuk ‘leugen’. (4) Weliswaar is er de wetenschap, maar die is slechts geldig tot de eerstvolgende falsificatie en ons vermogen om wetenschap te verwoorden is beperkt. En zelfs in de wetenschap bestaan er onzekerheidsprincipes. (5) De waarheid bestaat helemaal niet en als ze toch zou bestaan, kunnen we er alleen over zwijgen.

Het probleem zit echter niet in het onaangename van dit voortschrijdend inzicht en van de bijhorende ontluistering van de wereld. Ook niet in het feit dat we desondanks hoog oplopende discussies hebben over dingen die we belangrijk vinden zoals klimaat, migratie, het geslacht van de engelen en het belang van een tweet. Het probleem zit vooral in ons haantjesgedrag. De strakke opinies van de postmoderne mens vervullen dezelfde functie als de spierballen van de holbewoner; ze zijn een middel om macht uit te oefenen. En ze voeden hoogmoed en ijdelheid.

De sociale media hebben ons de illusie gegeven dat we onze mening kunnen verkondigen aan de wereld en dat we op die manier de wereld gaan redden. Dat is natuurlijk een leuk gevoel als er verder niemand is die ons voor onze ongelofelijke verdiensten erkenning kan geven. De sociale media leken het potentieel te hebben mensen naderbij te brengen, maar ze hebben een gigantische kakofonie teweeggebracht. Het probleem is dat we te veel schrijven en te weinig lezen. En als we lezen, zoeken we vooral bevestiging van onze eigen opinie, zoniet kwade bedoelingen bij degene die een andere opinie lijkt te hebben.

Laten we terugkeren naar de nederigheid. De nederigheid is de enige poort naar het ware begrip. Ik verwijs ook naar mijn laatste kerstblog en naar mijn Engelstalige blog over mildheid.

Foto: St Mansuetus van Milaan schrijft een verhandeling ten voordele van het duotheletisme, een uiterst belangrijke theologische kwestie in de zevende eeuw.