Ode aan de discipline

Immanuel Kant was een uitzonderlijk erudiet man en hij is nog steeds een van de grootste filosofen aller tijden. Dat kwam allemaal niet zomaar vanzelf. Immanuel Kant was in zijn tijd ook bekend als een uitzonderlijk hard werker; de man had werkelijk een ijzeren discipline. Een legende over hem gaat dat zijn leven zo strikt en regelmatig georganiseerd was dat zijn buren geen klok nodig hadden om de tijd te kennen - ze wisten perfect op welk uur van de dag hij al wandelend voorbijkwam in zijn geliefde stad Koningsbergen.

Waarom schrijf ik hier een ode aan de discipline? Discipline, soms ook tucht genoemd, is afgeleid van het Latijnse discere - leren. Discipline is eigenlijk de deugd van de discipulus - de leerling. Het is een deugd die aan de bron staat van lang volgehouden inspanningen en die inspanningen vormen dan weer de basis van elk succes, en dat is precies wat het lichtend voorbeeld van Immanuel Kant ons leert. 

Nochtans kreeg het woord discipline een verdachte bijklank. Dat komt omdat 'discipline' historisch sterk gecultiveerd werd in een militaire context en op die manier raakte het begrip een beetje geassocieerd met het fascisme, althans na de Tweede Wereldoorlog. Dat is volkomen onterecht. Discipline wordt hier verward met blinde gehoorzaamheid, maar eigenlijk is echte zelfdiscipline net een tegenpool van blinde gehoorzaamheid. In de contestatietijd werd discipline nog verder verdacht gemaakt als een kleinburgerlijke deugd die vijandig zou staan tegenover de individuele vrijheid. Vandaag sloven populaire TV helden zich uit om de kijker te overtuigen dat ze geen greintje discipline gehad hebben in hun leven.

Discipline is nochtans een van de belangrijkste steunpilaren van een gezonde economie en van een gezond huishouden. De meest succesrijke economieën zijn vandaag diegenen die de beste cultuur van discipline onderhouden: ze betalen hun belastingen en hun rekeningen, ze werken de voorziene uren, ze zijn spaarzaam en gaan geen leningen aan die ze niet kunnen afbetalen. Het lijkt allemaal evident maar het wordt niet graag gezegd. Maar ook in de opvoeding en in het onderwijs wordt de deugd van de discipline verregaand genegeerd. En dat terwijl bijna alle klachten, zoals de onhandelbaarheid van de leerlingen en de burn-outs van de leerkrachten, eigenlijk vooral te maken hebben met een gebrek aan discipline (en van bijhorend wederzijds respect). Ook de moderne plagen van Egypte, zoals de Internetverslaving, kunnen eigenlijk alleen opgelost worden met een beetje meer discipline.

Iedereen heeft vandaag de mond vol over prestaties en passies, maar hoe bereik je prestaties met veel passie als je geen minimum aan discipline kan volhouden? Voor Immanuel Kant stelde het probleem zich alvast niet.

Ik verwijs ook naar eerdere blogs in dit verband zoals: Ode aan de Arbeid, Opvoeding gewenst, Macht en Gezag en Kinderen opvoeden in de 21ste eeuw.

Foto: dugwy39 / Shutterstock.com