Het eerste hoofdstuk van dit boek is een zeer interessant cultuurhistorisch
essay waarbij ingegaan wordt op het belang van deze twee denkers niet alleen
voor de Middeleeuwen zelf, maar ook voor onze maatschappij vandaag. Zoals bij
alle goede essays is een zeker cultuurpessimisme nooit ver weg. Enerzijds stelt
de auteur vast dat de maatschappij algemeen steeds meer de richting van
rationalisme en materialisme is gaan kiezen, een beetje de weg van Abelardus (tenminste inzake rationalisme).
Tegelijk is de Kerk steeds meer de richting van Bernardus ingeslagen met haar
sterke nadruk op het geloof en het sacrale. Dat kan zowel te wijten zijn aan de
sterke figuur van Bernardus zelf als aan de reactionaire krachten die de Kerk moest
ontwikkelen om weerwerk te bieden aan de technologische evolutie van de
maatschappij. Wat er ook van zij, die twaalfde eeuw, de eeuw van beide
hoofdrolspelers, was een bijzonder vernieuwende tijd in het westerse denken, en die eeuw blijft wat ondergewaardeerd in ons historisch bewustzijn.
Persoonlijk denk ik dat economisch succes altijd een materialistische
‘roes’ veroorzaakt. Zo’n roes brengt de godsdienstbeleving vandaag sterk in de
verdrukking. Ook een meer rationele Kerk had die roes niet kunnen tegenhouden. De
vraag is of onze christelijke traditie nog kans maakt op een doorstart na dit aller
diepste dieptepunt. Het verlies van de wortels van onze samenleving is
betreurenswaardig. Ik denk dat de behoefte aan een verbindende levensbeschouwing
met verbindende rituelen nog wel bestaat. Misschien is het nog te vroeg om te
herbeginnen, rekening houdend met de hedendaagse gevoeligheden over het nog recente rijke Roomse leven.
Ik verwijs ook naar mijn blog Pierre Abélard - Gesprek tussen een filosoof, een jood en een christen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten