Water gaat naar de zee. Het is een oude wijsheid, zo
typisch voor de Nederlanden. Water staat hier symbool voor geld. De
rijken worden rijker en de armen armer. Die vaststelling werd reeds gemaakt in
het evangelie van Matteüs en wordt daarom ook het matteüseffect genoemd. “Hij
die heeft, hem zal nog gegeven worden, en zelfs in overvloed, maar wie niets
heeft, hem zal nog ontnomen worden, zelfs wat hij nog bezit.” Het lijkt wel een
soort natuurlijke onrechtvaardigheid, het omgekeerde van de immanente rechtvaardigheid.
Het bekende Abba-liedje “The winner takes it all” is altijd al van toepassing
geweest. In het evangelie slaat deze observatie niet zozeer op bezit,
maar op “kennis en kwaliteiten om in het Rijk Gods toegelaten te worden”. Het
matteüseffect is een observatie, geen rechtvaardiging om egoïstisch te
handelen. Integendeel, de observatie bevat een impliciete waarschuwing: “Span
je tot het uiterste in om bij de gelukkigen te zijn.”
Sinds de financiële crisis van 2008 geniet het matteüseffect
een hernieuwde belangstelling. Sommige economisten als Thomas Piketty wezen op
de toenemende inkomensongelijkheid in de maatschappij. Met de regelmaat van de
klok moeten top managers en politici met rode wangen vertellen wat zij
verdienen. Er wordt voorzichtig nagedacht over een basisinkomen voor iedereen.
Verder wijst men ook op de ongelijkheid inzake verbruik van grondstoffen. Hier
komt een interessant verband met de zogenaamde Pareto-regel aan het licht. 20% Van
de wereldbevolking zou 80% van de grondstoffen verbruiken terwijl 80% van de
wereldbevolking slechts 20% verbruikt.
Een matteüseffect kan men ook
vaststellen inzake verwerving van macht en bekendheid. Er bestaat ook een academisch matteüseffect, waarbij bekende academici relatief meer geciteerd worden voor hetzelfde werk dan minder bekende academici. Er is zelfs een Matilde effect dat vaststelt dat vrouwelijke academici relatief minder erkenning genieten voor hetzelfde werk dan mannelijke collega’s. Professor Herman Deleeck
ontdekte een matteüseffect in de sociale zekerheid: het bleek dat de
welgestelde werknemers meer sociale tegemoetkomingen konden genieten dan de
minder welgestelde werknemers. Het matteüseffect zegt eigenlijk dat je steeds meer krijgt van datgene wat je eigenlijk al hebt: heb je veel ellende (bv gezondheidsproblemen), dan
is de kans groot dat je nog meer van hetzelfde krijgt: nog meer ellende (gezondheidsproblemen).
Ook al weet niet iedereen wat het matteüseffect is, we
hebben allemaal een intuïtieve kennis van het fenomeen. Het matteüseffect
verklaart ook waarom we ons uiterste best doen om tot de happy few te behoren,
zelfs al moeten we er neurotisch gedrag bij vertonen. We zijn ons in de
praktijk perfect bewust van de gevaarlijke vicieuze cirkels waarmee de zwakkere
sociale klassen te kampen hebben.
Een belangrijke consequentie van het matteüseffect is dat genade, mededogen en vrijgevigheid altijd noodzakelijk zullen blijven! Een maatschappij die gebouwd is op meritocratie , is gedoemd te mislukken.
Ik verwijs ook naar mijn blog: “Kwellende rijkdom” en
naar mijn Engelse blog “Economics of Good and Evil”.
Afbeelding: Matteüs en de Engel door Rembrandt van Rijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten