Licht – De Nederlandse Republiek als bakermat van de Verlichting

Dit boek van André Klukhuhn vertelt het verhaal van de ‘verlichte’ gouden eeuw(en) in Nederland. Daarin is een hoofdrol weggelegd voor filosofen als Spinoza en Descartes, wetenschappers als Christiaan Huygens en Antoni van Leeuwenhoek, schilders als Rembrandt en Vermeer en schrijvers-dichters als Vondel en Pieter Corneliszoon Hooft. Het boek draait enerzijds om het wetenschappelijk fenomeen ‘licht’, met de ontdekking van de optica en de uitvinding van de telescoop en de microscoop, anderzijds ook om het artistiek fenomeen licht, dat bij de Hollandse schilders zo’n bijzondere uitwerking vond. Verder laat de schrijver zien hoe ook de “Verlichting” een eigen invulling vond in de Nederlandse republiek, met een onuitwisbare invloed op de rest van de wereld. Twee grote bedenkingen bij het lezen van dit boek.

Ten eerste: economie en handel vormen altijd de basis voor een bloei van wetenschap en kunst. Dat lijkt evident, maar nog al te vaak wordt gedacht dat overheidsbeleid alleen verantwoordelijk is voor wetenschap en kunst. Zonder gezonde economie en handel kunnen wetenschappen en kunsten niet bloeien. In dit boek wordt trouwens impliciet beschreven hoe de hoge kwaliteit van de Nederlandse lenzen eigenlijk ook te danken was aan de ondernemerszin die in die Gouden Eeuw spontaan aan de oppervlakte kwam, precies omdat er zoveel geld mee te verdienen was.

Ten tweede, economie en handel vormen ook de basis voor breeddenkendheid en verdraagzaamheid, en op die manier ook voor de “Verlichting”. Waarom is dit zo? Omdat economie en handel (vaak in de havensteden) een platform bieden waar ideeën met elkaar geconfronteerd kunnen worden. De bloei van de economie en de verhoogde rijkdom creëert win-win voorwaarden voor verschillende bevolkingsgroepen en laat ze toe in vrede te leven. Omgekeerd zal een stagnatie van de economie ook onvrede en armoede veroorzaken en die armoede vormt dan weer de basis voor dogmatiek en achterlijkheid. Ik verwijs hiervoor naar mijn blog: armoede, oorzaak van alle problemen.

Ik verwijs graag naar mijn boekbesprekingen Oranje tegen Spanje en Strijd om de Stroom, beiden over de Nederlandse republiek en Het verdorven genootschap over de Franse Verlichting. Verder ook naar mijn recente blog over de natuur van licht.