Dat sarcasme is ongeëvenaard bij de opening van het boek, als Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, zijn intrede doet. (Koffie en kaas blijken als handelswaar goede thema's voor Nederlandstalige boeken te zijn.) Andere hoogtepunten in het boek zijn de toespraak voor de hoofden van Lebak en natuurlijk het verhaal van Saïdjah en Adinda. Ik heb het nog eens herlezen. Ik weet niet waar ik sterven zal.
Op het einde van het verhaal moet Max Havelaar, alias Edward Douwes Dekker, zich gewonnen geven. Hij neemt ontslag en voortaan is hij 'Sjaalman', een sjofele schrijver, sjouwend met een pak schrijfsels onder de arm. Als 17-jarige vond ik dat ontslag een logische consequentie, maar nu begrijp ik dat dat helemaal niet zo is. Ook wij zijn zeer creatief in het onvermijdelijk verklaren van wantoestanden.
Je kan je mening gemakkelijk wegrationaliseren: is het wel zo erg? Misschien ligt het aan de plaatselijke bevolking. Je kan beslissen om te blijven werken aan de binnenkant van het systeem, je kan zeggen dat het jouw fout niet is, enzoverder. Ik besef nu beter waarom die Sjaalmanfiguur nodig was. Het was voor Multatuli de enige manier om de ernstige gevolgen van zijn besluit in beeld te brengen. Tegelijk is het een manier om met zelfspot die persoonlijke verscheurdheid van zich af te schrijven.
We vergeten dat wat vandaag politiek correct is, dat vroeger helemaal niet was. En wat morgen politiek correct zal zijn, is vandaag nog niet bekend. Wie zijn de Multatuli's van vandaag? Het zijn mannen of vrouwen die met een pak schrijfsels rondlopen, schrijfsels die niemand interesseren.
Ik verwijs ook naar mijn blog: "Nederlands". Het is de taal waarin Multatuli dit werk schreef. Dat gebeurde trouwens in Brussel, niet in Amsterdam! Ik ken wel een Vlaamse identiteit en een Vlaamse cultuur. Misschien maak ik soms een typisch "Vlaamse" taalfout maar ik ken geen Vlaamse taal en mijn kinderen ook niet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten