Macht en Gezag

Macht en Gezag worden als begrip nogal eens door elkaar gehaald. Dat stelt mijn stadsgenoot Mark Eyskens vast in zijn nieuwste boek. Samengevat zou je kunnen zeggen dat macht bepaalt wie de lakens uitdeelt en dat gezag bepaalt wie men graag de lakens ziet uitdelen. Macht heeft geen morele betekenis, gezag heeft dat wel. Als macht en gezag niet samengaan, is er ongenoegen.

Dit boek is zeker geen kookboek met raadgevingen voor politici. Maar zoals "de Heerser" van Machiavelli geeft het veel duiding bij politieke omwentelingen. Het moreel gezag van enkele historische figuren wordt uitgelegd aan de hand van hun verdienste en hun gedrevenheid. Misschien mag de figuur van Eleanor Roosevelt, die de motor was achter de universele verklaring van de rechten van de mens, in ons onderwijs en in ons historisch bewustzijn wat vaker aan bod komen.

Verder komen aan bod: de koude oorlog, de Europese eenmaking, de moeizame woestijntocht naar federalisme of confederalisme, de betrekkingen met de Verenigde Staten en andere grootmachten, de globalisering, enzoverder. De auteur kan hier vaak schrijven als bevoorrecht getuige. Het boek gaat nog een stap verder met filosofische overwegingen over macht en gezag, waarbij de auteur blijk geeft van een authentieke bekommerdheid om mens en wereld en waarin hij pleit voor ruime verdraagzaamheid en interculturele samenwerking.

Wat vooral deugd doet, is dat de auteur ingaat tegen het postmoderne cynisme. Dat de mens geen lessen zou kunnen trekken uit de geschiedenis wijst hij af als een "vorm van deconstructivisme die enkel kan leiden tot verantwoordelijkheidsverzuim en geestelijke en ethische abdicatie". Hoog tijd dat iemand met gezag dit zegt.

Tenslotte wordt ook een hoofdstuk gewijd aan de Almacht van God. Het is een onderwerp dat me nauw aan het hart ligt. Die almacht wordt nog steeds verkeerd begrepen en dat is de grootste oorzaak van de huidige crisis in Kerk en geloof. Het beeld van een demiurgische God die ingrijpt in het wereldgebeuren (zonder de nodige hulp van mensen van goede wil) is onverenigbaar met het onnoemelijke leed dat we in de 20ste eeuw gezien hebben. "Een letterlijke interpretatie van de bijbel leidt noodzakelijk tot godsverduistering", schrijft professor Mark Eyskens.

We kunnen inderdaad alleen gezag toekennen aan een "liefdevolle God die aan de ingang van de gaskamers huilt met degenen die er binnengaan". Jezus Christus was zo'n menselijke God en Hij begeesterde vele anderen. Zijn 'opstanding' (éveil) is het zinnebeeld van onze opstandigheid. Een passende afsluiter van het mysterieuze feest van de Drie-eenheid, dat we vandaag vieren.