Armoede: oorzaak van alle problemen

Men kan gerust stellen dat alle conflicten in de wereld op een of andere manier met armoede of tenminste met grote sociaal-economische verschillen te maken hebben. Sommigen zullen zeggen: neen, er zijn ook conflicten omwille van nationalisme, godsdienst of taalverschillen. Welnu, dat klopt niet. Al die conflicten hebben noodzakelijk een sociaal-economische motivatie aan de basis. Als de beide partijen in het conflict het sociaal-economisch even goed (denken te) hebben, stopt automatisch ook de strijd. Dat verklaart waarom we in Europa al 60 jaar vrede hebben. Dat verklaart waarom de gewapende bendes in Noord-Ierland en Baskenland nu stilaan de wapens neerleggen. Er is dus ook hoop voor stabiliteit in de Balkan als men daar tijdig uit de armoede raakt.

Bij grote misdrijven is er altijd een soort culpabilisering van de slachtoffers. Dat is ook zo met armoede. Als je arm bent, is het je eigen schuld. Het is de logica van de meritocratie. Wie heeft er het meest belang bij die logica in stand te houden? Juist, de rijken. Want de logica van de meritocratie lijkt de rijke te ontslaan van zijn morele plicht iets voor de arme te doen. Zo kunnen bedelaars meer rekenen op onze minachting dan op onze overtollige muntstukken.

Natuurlijk moet ook de politiek iets doen, en wel door welvaart te creëren, door te herverdelen en door opleidingskansen aan te bieden. Maar we weten dat er ook een soort armoedeval bestaat. Als je in een arm gezin geboren wordt, heb je heel wat meer hindernissen te overwinnen. De 'gelijke-kansen' maatschappij bestaat nog steeds niet. Het blijft een morele plicht van de sterken om de zwakken te helpen.

Moet de rijke zich schuldig voelen omdat hij rijk is? Neen, en zeker niet in het geval van rijkdom verworven door hard werk en eerlijke ondernemerszin. Maar ook dan blijft de rijke verantwoordelijk tegenover de arme, al was het maar omwille van de kansen die hij gekregen heeft. (Het is natuurlijk jammer dat onze staat als eerste klaarstaat om de opbrengsten van hard werk af te romen. Op die manier wordt elke vrijgevigheid wel sterk ontmoedigd. Zie ook mijn blog over knevelarij.)

Ik ben blij dat mijn Kerk inziet dat armoede niet zomaar een vastenthema is, maar ook een 'deugd' (in de betekenis van zelfgekozen soberheid en eenvoud). Het is een fundamentele roeping van het christendom. Zie ook de link naar mijn essay in Tien jaar 9/11.