Het boek "Beschleunigung" - Versnelling start zeer sterk met een parabel van een visser die eenzaam aan de kust geniet van zijn dag, totdat een ondernemer hem komt vertellen dat hij veel meer zou kunnen vangen door te investeren in grotere netten en in een nieuwe boot. Als de visser vraagt waarom dat zou moeten gebeuren, antwoordt de ondernemer dat de visser daarmee veel rijker zou kunnen worden. Maar de visser wil ook weten wat dáár dan het voordeel van is. Wel, antwoordt de ondernemer, je zou dan veel meer tijd hebben en je zou de hele dag kunnen doen wat je wil: vissen bijvoorbeeld. "Welnu", zegt de visser, "dat doe ik nu toch ook al?" In het boek wordt het snel duidelijk dat de visser nu geen vrije keuze meer heeft: hij zal gedwongen zijn in de logica van de ondernemer mee te stappen, anders zullen anderen dat in zijn plaats doen.
De auteur stelt vast dat de maatschappij in een versnelde maalstroom van afbouw en hernieuwing terecht gekomen is. Dat kon wellicht ook in het jaar 1500 gezegd worden, maar de auteur gelooft dat er niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief iets veranderd is. Met andere woorden, het gaat hier niet om "meer van hetzelfde in kortere tijd" maar om een fundamentele omslag in de maatschappij, te vergelijken met de overgang in een materiaal van vaste naar vloeibare toestand, een metafoor die we ook bij andere hedendaagse schrijvers terugvinden (zie ook "Vloeibare Waarden").
De centrale stelling van het boek is namelijk dat drie vormen van versnelling op elkaar inwerken en elkaar versterken. Er is de bekende versnelling van de technologische vooruitgang. Er is ook de waargenomen versnelling van het levenstempo die tot een barbaarse en totalitaire dwang uitgegroeid is, met tijdverlies als grootste zonde. En tenslotte zijn er de versnelde wijzigingen in het sociale leven, met steeds nieuwe beroepsomgevingen, nieuwe engagementen en zelfs nieuwe familiebanden. De drijfveren voor die wijzigingen vindt de auteur bij een "Verpassungsangst", een angst om kansen te laten liggen, en bij een aanpassings-dwang. De hedendaagse mens heeft het gevoel dat niets vanzelfsprekend is en wil daarom net alle opties open houden en op alles voorbereid zijn. Dat leidt tot een extreme "hyperactiviteit" (=mijn formulering) .
Meteen is duidelijk dat de politiek een heel andere rol speelt in het dagelijks leven. Was de politiek vroeger eerder de motor van sociaal-economische verandering, is zij nu eerder de rem. Het zijn immers niet de beslissingen die tijd kosten, maar het is het overleg dat daarvoor nodig is. Er zijn zoals altijd heel wat paradoxen. In onze versnelde maatschappij lijken sommige zaken niet meer te veranderen zodat we het gevoel hebben dat niets echt "wezenlijk" verandert.
Alleszins is "Beschleunigung" een interessante benadering van "onze tijd". De auteur raakt ook de kwestie "zingeving" aan. Omdat oriëntering en zin, individueel, ad-hoc en in-de-tijd moeten ingevuld worden, zijn ze op bepaalde momenten van het leven ook echt problematisch. Een besluit dat ik zelf zou willen trekken is dat in dergelijke 'versnelde' samenleving, standvastigheid en veerkracht (resilience) sleutelkwaliteiten geworden zijn voor een 'zinvol' en stijlvol overleven.
Ik verwijs naar mijn vorige blog en naar eerder blogs in dit verband: "Borderline Times", "Levensstijl", "Hyperactiviteit" en naar mijn Engelstalige blogs: "Time and energy in households" and "Status anxiety".
Geen opmerkingen:
Een reactie posten