Ziel en lichaam

Deze uitgave 2009 van de bekende "Lessen voor de XXIste eeuw" bevat een interessante bijdrage (van auteur Taede A. Smedes) over de vraag wat er met de ziel gebeurd is in onze hedendaagse wetenschappen en in onze hedendaagse geloofsopvattingen. Het artikel gaat van start met een experiment van 1901 waarbij een arts een poging waagde het gewicht van de ziel te meten op het ogenblik dat die het lichaam verlaat... en gaat dan verder met een interessante historiek van het begrip ziel.

Nieuwe wetenschappelijke inzichten in de neurobiologie doen inderdaad sterk vermoeden dat ziel en lichaam onlosmakelijk zijn omdat ze de resultante zijn van dezelfde chemische processen. Het klassieke dualisme van ziel en lichaam dient dus losgelaten te worden. De theologie wordt daarbij gedwongen andere beeldspraak te ontwikkelen in verband met onze hoop op een verder leven na de dood. Anderzijds: kan dit nieuwe inzicht in theologisch opzicht een beter begrip voor het gedrag van de medemens opleveren? Misschien wel.

Vele hedendaagse wetenschappers en filosofen verwerpen het bestaan van de ziel. De mens is toch niet meer dan een Von Neumann machine die uitvoert wat chemische processen hem/haar dicteren. Dat lijkt me een eenzijdige kijk, een brug te ver. Ingenieurs en technici weten dit: er is hardware en er is software. Ook al kan de software niet draaien zonder de hardware... eigenlijk kan de hardware ook niet draaien zonder de software. Je kan het gedrag van een machine niet begrijpen of bepalen als je geen inzicht hebt in de software.   Je kan niet zeggen dat software niet bestaat. Zonder software is de machine stuurloos en betekenisloos. Zo is het ook met de mens. Zonder begrip van de ziel is hij volkomen stuurloos, onbegrijpelijk en betekenisloos.

Sommigen zullen verontwaardigd zijn dat ik de ziel met software vergelijk. De ziel is natuurlijk meer dan dat. Maar software is nu net iets wonderlijk en bovendien wordt het door wonderlijke zielen bedacht, weliswaar nooit zonder moeilijkheden. Software bestaat en is belangrijk en ik zie daarom ook geen reden om het concept van de ziel te begraven.

Een interessant thema voor de universiteit en voor de kroeg. De lessen voor de 21ste eeuw vormen een buitengewone aanmoediging voor interdisciplinair onderzoekswerk. Ik kom daar later graag op terug.