Wee de zelfverzekerden

In de eerste lezing van vorige zondag wist de profeet Amos te vertellen: “Wee, de zorgelozen in Sion, de zelfverzekerden op Samaria’s berg.” Het is een terechtwijzing aan wie geen oog heeft voor het leed van anderen en een troost voor degenen die onder hoogmoed en egoïsme te lijden hebben. Maar wat als de verhoopte dag van gerechtigheid nog niet gekomen is?

In het christendom is de dood het finale keerpunt. We krijgen al een voorproefje voor de novembermaand. De eersten zullen de laatsten zijn en de laatsten de eersten. De zelfverzekerden worden vernederd en de nederigen van hart zullen het koninkrijk van God binnengaan. De christelijke gedachte is dus dubbel. Het is zeker een waarschuwing aan de hoogmoedigen (of "zelfverzekerden", het woord arrogant komt weinig of niet voor in Bijbelvertalingen): bekeer u! Maar zullen die wel luisteren als ze zo hoogmoedig zijn?

Anderzijds is het een troost voor degenen die onder die hoogmoed lijden. Na de dood zal het helemaal anders zijn. Toch kan het niet de bedoeling zijn dat de nederigen dan triomferen over de hoogmoedigen, want dat zou niet erg nederig zijn. Wellicht dienen de troostende woorden van Amos vooral om de nederige gemotiveerd te houden en om de nederigheid op aarde te blijven cultiveren.

Daar zit natuurlijk een gevaar in. Het gevaar dat de nederigen het onrecht in dit tranendal aanvaarden, en dus in dit leven niet in opstand komen tegen de hoogmoedigen. Is het christendom de tegenpool van een meer fanatiek zelotisme dat het onrecht -op aarde- uit de wereld zou kunnen helpen, tenminste als de nederigen sterk genoeg zijn om met wereldlijke middelen en met vereende krachten hun juk af te werpen? Wellicht kunnen de hoogmoedigen de christelijke leer misbruiken om de nederigen onder de knoet te houden, ook al is dat duidelijk niet datgene waar Christus de mensheid toe oproept. 

Met Christus, Mozes en de profeten zijn we ten minste gewaarschuwd. Memento mori. Gedenk dat je zal sterven. Het is een boodschap aan iedereen. Wie leeft met de dood voor ogen, is vanzelf een beetje nederiger van hart.

Ik verwijs ook naar mijn blog over christendom en zelfverloochening.

Afbeelding: Joos van Cleve, De H. Hiëronymus in zijn studeerkamer, Stadsmuseum van Luxemburg