De afkeer van ongemakkelijke waarheden

Na de profileringsdrang van vorige week, vormt de afkeer van ongemakkelijke waarheden de belangrijkste drijfveer om ‘ophefmakende revelaties’, zeg maar fake news of manifeste onwaarheden de wereld in te sturen. Het meest bekende voorbeeld is de wetenschappelijk aangetoonde klimaatverandering door menselijke activiteit, die nog steeds door klimaatontkenners bestreden wordt.

Klimaatontkenning verloopt volgens een perverse en kromme vorm van contrapositie logica. Als de klimaatverandering waar is (stelling A), dan moeten we met zijn allen onze levensstijl aanpassen (implicatie B). Maar ik wil mijn levensstijl helemaal niet aanpassen. Ik verwerp implicatie B, dus mag stelling A niet waar zijn. “De hele klimaatzooi is bedacht door linkse rakkers.” vervangt de ongemakkelijke waarheid van de klimaatverandering door een gemakkelijke leugen die me toelaat comfortabel te leven.

Deze redeneringen gaan heel ver. Ik wil de Palestijnen niet helpen, dus ik stuur een bericht in de wereld dat ze eigenlijk geen honger hebben of dat het allemaal slechte mensen zijn, liever dan gewoon eerlijk toe te geven dat ze wel honger hebben, maar dat ik ze niet wil helpen. Ik wil me niet laten vaccineren, dus ik verdedig liever de stelling dat vaccins niet helpen dan toe te geven dat ik een beschamende schrik heb van spuitjes. In plaats van de waarheid te zoeken, kiezen vele mensen voor leugens die passen bij hun buikgevoel en die daarmee hun status in hun groep of in de wereld hooghouden. Deze ‘kromme’ manier van denken komt helaas vaak voor, ook bij academisch gevormden, en dat stemt me soms droevig voor de toekomst van de mensheid, maar we geven de hoop niet op.

Tweehonderd jaar geleden sloegen we Afrikaanse inheemse volkeren met de zweep omdat ze ‘inferieur’ waren en vierhonderd jaar geleden was de slavernij nog algemeen aanvaard. Klokkenluiders werden niet geloofd omdat de economische implicaties te groot waren. Het is niet door de klokkenluiders van toen maar door de industriële revolutie en de mechanisering dat nieuwe waarheden hun intrede mochten doen. In geschiedenis maakt geschiedenis merkten we al op dat het uiterst moeilijk is een ongemakkelijke waarheid onder ogen te zien als je daar zelf veel bij te verliezen hebt.

Afbeelding: Triumph des Todes, Felix Nussbaum (1944) te bezichtigen in het Felix Nussbaum museum te Osnabrück.