Mensen als verhaal van God

Pater Edward Schillebeeckx verdiende zijn sporen in de jaren 1965 tijdens het tweede Vatikaans concilie, een tijd waarin mijn belangstelling voor dit thema zeer bescheiden was. Daarom was het pas bij zijn overlijden eind vorig jaar dat ik besloot een werk van hem te lezen. Ik koos voor het laatste grote werk omdat ik enerzijds een volledig overzicht wou hebben en omdat ik anderzijds zijn meest recente opvattingen wou kennen.

"Mensen als verhaal van God" is niet zo gemakkelijk ook al heeft de auteur een zeer goede pen. Pater Schillebeeckx heeft op een unieke manier gepoogd om de leer van de rooms-katholieke Kerk aan de moderniteit aan te passen en het is pijnlijk om vast te stellen hoe weinig er in Rome veranderd is sinds de dood van Johannes XXIII.

Ik ben van mening dat niet de leer van Schillebeeckx problematisch is, maar wel de huidige officiële leer, zoals die verdedigd wordt door de congregatie voor de geloofsleer. Het probleem met de huidige leer van de Kerk is namelijk dat die nog steeds gebaseerd is op een al te letterlijke interpretatie van de schriften en dat zij op die manier een te materiële dimensie geeft aan de kenbaarheid en de werkzaamheid van God. God intervenieert voortdurend in zijn eigen schepping en laat zijn Zoon 'toverkunstjes' uitvoeren om zijn almacht te tonen. Dat is een visie die voor een Middeleeuwer als Thomas van Aquino perfect aanvaardbaar was maar die de post-Verlichting mens niet kan overtuigen. Vandaag noemen we dit bijgeloof. Die officiële leer is eigenlijk nog schatplichtig aan het heidendom.

De Kerk zal bovenstaande stelling met klem ontkennen maar is bijvoorbeeld niet in staat om de Verrijzenis van Jezus als louter religieuze waarheid te verkondigen, als een gebeurtenis die niet gebaseerd zou zijn op een objectieve, historisch reëel waargenomen gebeurtenis. Er wordt in de verkondiging weinig of geen moeite gedaan om symbolische waarheid en fysische werkelijkheid uit elkaar te houden. Misschien hoeft dit over het algemeen niet, maar vandaag is dit nodig omdat deze onduidelijkheid tot verwarring leidt, zowel voor binnenstaanders als voor buitenstaanders.

De visie van Schillebeeckx lijkt me zuiverder; ze getuigt van grote liefde voor God, voor Christus en zijn Kerk en daarom hoop ik dat deze theoloog ooit als kerkleraar zal erkend worden. Voor alle duidelijkheid: ook mijn bescheiden overpeinzingen kaderen niet in een zoveelste aanval op het instituut Kerk, het tegendeel wordt u hopelijk duidelijk, zie ook de aanleiding voor deze blog. Meer daarover in bijgaande tekst.

Voor ingenieurs staat er een interessante passage op blz 257: "Intussen is het voor ons steeds duidelijker geworden dat we met de aarde uitbuitende techniek, hoe legitiem techniek als zodanig ook is, niet eindeloos door kunnen gaan. Wel als techniek. Al wat we technisch kunnen, hoeft echter nog niet en is alleen op grond van de technische mogelijkheid ervan nog niet ethisch geoorloofd. Als het goed is, staat de techniek in dienst van de echte waarden van het goede en waarachtig-gelukkige mens-zijn. De techniek die nu de vervuiling teweegbrengt, staat voor een groot deel echter in dienst van een consumptiemaatschappij. Hiér moet de kritiek beginnen, niet bij de techniek als zodanig. Wèl bij een techniek die geen ethische prioriteiten stelt en alles in functie ziet van de prioriteit van economisch vooruitgangsgeloof en winstbejag."

Met andere woorden, als theoloog kan. E. Schillebeeckx duidelijk het onderscheid maken tussen de techniek op zich en de techniek in dienst van iets niet-menselijks... Dit is een onderscheid dat we vaak moeten missen in het maatschappelijk debat en dat zelfs ingenieurs onvoldoende weten te maken.