In Europa

"Ik vind dat je, wat je kunt doen, ook móét doen" is de belangrijkste uitspraak die ik wil onthouden uit dit magnum opus van Geert Mak. De woorden komen uit de mond van een 58-jarige Roemeense professor die pas na 1990 een heleboel dingen kon doen die het grootste deel van zijn leven onmogelijk waren geweest.

Na wat in de twintigste eeuw gebeurde, zijn die woorden echter van toepassing op ons allen, Europeanen. Geert Mak toont dit meesterlijk aan door "idyllische" plaatsen te bezoeken als Dachau en Auschwitz, maar ook Tsjernobyl, Dresden, Stalingrad en Srebrenica. Het is geen opbeurend verhaal. Het is het verhaal van een eeuw van bloed en leugens.

Dit werk heeft twee grote verdiensten.

Eerst en vooral schetst het een tamelijk volledig beeld van de grote wreedheden van vorige eeuw, niet verwonderlijk met de holocaust als climax. Interessant is ook de analyse van wat dit mogelijk maakte, wetende dat de finale waarheid hieromtrent nooit helemaal te vatten is. De schrijver vermeldt naast het 'antisemitisme' ook de perverse gladheid van een gewetenloze bureaucratie, waarbij honderdduizenden de nodige opdrachten uitvoerden met geen ander doel dan carrière maken. Ter meditatie...

Ten tweede doet "In Europa" ons beseffen hoe de oostelijke helft van Europa na deze gruwel nog een halve eeuw gevangen bleef zitten in onderdrukking en leugen. (Het is nog niet helemaal voorbij in een aantal landen...) Alleen al daarom moeten ook wij, West-Europeanen, doen wat we kunnen doen, om terug te komen op het citaat van de Roemeense professor.

Ik herinner me hoe we kort na de stichting van de European Young Engineers in 1994 de Hongaren opnamen in onze groep. Ze kwamen van ver, ze spraken geen woord, communicatie was uiterst moeilijk, maar het belangrijkste was: ze waren er, op onze bijeenkomsten in Amsterdam, Brussel en Dublin. In het algemeen vind ik dat we in politiek en economie het maximum moeten doen voor Oost-Europa; ik weet niet wat dat "maximum" is, maar de huidige crisis is voor hen nog rampzaliger dan voor ons.

In Europa voel je aan dat bijna alle Europese volkeren nog de wonden likken van de vorige eeuw en dat praten nog moeilijk valt. Ietwat oneerbiedig gezegd, maar wellicht was daarom alleen een "reizende Hollander" in staat om dit karwei tot een goed einde te brengen.

Ik verwijs graag naar enkele andere blogberichten in dit verband, namelijk Onkel Wilhelm en Roemenië.